ΛΟΝΔΙΝΟ 1952: Οταν η αιθαλομίχλη σκότωσε 4.000

Ο καπνός από τα τζάκια που κάλυψε για πέντε ημέρες το Λονδίνο, τον Δεκέμβριο του 1952, προκάλεσε τον θάνατο περισσότερων από 4.000 ανθρώπων και οδήγησε αργότερα την κυβέρνηση στην απαγόρευση λειτουργίας τζακιών μέσα στην πόλη. Το Λονδίνο είχε πνιγεί και άλλες φορές στην αιθαλομίχλη. Ομως τα όσα εκτυλίχθηκαν στις 5 Δεκεμβρίου εκείνης της χρονιάς δεν είχαν προηγούμενο. Ο καιρός ήταν κρύος ήδη από τον Νοέμβριο του 1952 και σημειώνονταν έντονες χιονοπτώσεις. Για να ζεσταθούν οι κάτοικοι του Λονδίνου έκαιγαν μεγάλες ποσότητες ξύλων στα τζάκια και τεράστιες ποσότητες καπνού εκλύονταν στον ουρανό. Υπό κανονικές συνθήκες, ο καπνός θα διασκορπιζόταν στην ατμόσφαιρα. Ομως ένας αντικυκλώνας που σχηματίστηκε στην ευρύτερη περιοχή πάνω από τη βρετανική πρωτεύουσα δημιούργησε μία θανάσιμη παγίδα. Ο αντικυκλώνας έσπρωχνε τον αέρα προς τα κάτω θερμαίνοντάς τον. Οταν ο αέρας στο έδαφος είναι ζεστότερος από εκείνον υψηλότερα δημιουργείται η λεγόμενη αναστροφή.

Το φαινόμενο αυτό είχε ως αποτέλεσμα να παγιδεύεται ο ζεστός καπνός που έβγαινε από τις καμινάδες. Εκτός από τον καπνό στα σπίτια, το φαινόμενο της αναστροφής είχε ως αποτέλεσμα να παγιδευτούν μικροσωματίδια και άλλοι ρύποι από βιομηχανίες, τόσο κοντά στο Λονδίνο όσο και από πιο μακριά, που οι άνεμοι είχαν μεταφέρει στην περιοχή.

Σε συνδυασμό με άλλες μετεωρολογικές παραμέτρους, όπως η ηλιοφάνεια και οι υγροί άνεμοι, δημιουργήθηκε ένα στρώμα αιθαλομίχλης ύψους 100-200 μέτρων. Εως τις 9 Δεκεμβρίου υπολογίστηκε ότι απελευθερώθηκαν στον ουρανό 1.000 τόνοι σωματιδίων, 2.000 τόνοι διοξειδίου του άνθρακα, 140 τόνοι υδροχλωρικού οξέος και 14 τόνοι φθοριούχων συστατικών. Επιπροσθέτως εκτιμάται ότι 370 τόνοι διοξειδίου του θείου μετατράπηκαν σε 800 τόνους θειικού οξέως.

ΝΟΜΟΣ ΓΙΑ ΤΑ ΤΖΑΚΙΑ. Σε εκείνες τις πέντε ημέρες, όπου η ορατότητα ήταν αδύνατη ακόμα και για τους πεζούς που κρατούσαν φανάρια, χιλιάδες άνθρωποι πέθαναν και αμέτρητοι άλλοι υπέφεραν από αναπνευστικά προβλήματα. Για να αποφευχθεί μια παρόμοια τραγωδία στο εξής, θεσπίστηκαν μία σειρά από νόμοι με κυριότερο τη Νομοθετική Πράξη περί Καθαρού Αέρα. Η σχετική νομοθεσία απαγόρευσε στους κατοίκους αστικών περιοχών και καίνε ξύλα στα τζάκια των σπιτιών τους.

Το φθηνό τζάκι επιβαρύνει το νέφος

Επιβαρημένη είναι η ατμόσφαιρα της Αττικής και της Θεσσαλονίκης τις τελευταίες εβδομάδες εξαιτίας της θεαματικής αύξησης της λειτουργίας τζακιών. Από τις απογευματινές ώρες περιοχές ολόκληρες καλύπτονται με κάπνα από σωματίδια διαφόρων διαμετρημάτων (PM 1, P 2,5 κ.λπ.), που είναι εισπνεύσιμα αλλά και μεγαλύτερα αφού οι καύσεις στα τζάκια είναι χαμηλής ενεργειακής απόδοσης.

Το νέφος από τα τζάκια γίνεται περισσότερο ορατό και αισθητό επειδή τα σωματίδια που το προκαλούν συνιστούν πυρήνες συμπύκνωσης. Πάνω τους, δηλαδή, προσκολλώνται υδρατμοί και ο όγκος τους αυξάνεται, ενώ οι χαμηλής εντάσεως άνεμοι που έπνεαν τις τελευταίες ημέρες ευνόησαν τη συσσώρευση του νέφους πάνω από τον νομό σε σχετικά μικρό μάλιστα ύψος πάνω από το έδαφος.

Η εμφάνιση του νέφους απασχολεί σοβαρά τους επιστήμονες και ήδη τις επόμενες ημέρες αναμένεται να αρχίσει μια μεγάλη έρευνα με τη συνεργασία διαφόρων  επιστημονικών φορέων, όπως το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, ο Δημόκριτος, το Πανεπιστήμιο Κρήτης, το Πολυτεχνείο. Στόχος είναι, όπως εξηγεί στα «ΝΕΑ» ο Βαγγέλης Γερασόπουλος που είναι διευθυντής Ερευνών στο Ινστιτούτο Περιβαλλοντικών Ερευνών και Βιώσιμης  Ανάπτυξης του Αστεροσκοπείου, «να διαπιστώσουμε εκτός από τα επίπεδα των συγκεντρώσεών του και την κατανομή του στον αττικό ουρανό, τη χημική του σύσταση ώστε να γνωρίζουμε για τι ακριβώς πρόκειται».

Γεγονός είναι ότι κανείς ειδικός δεν μπορεί να προδικάσει αν και πόσο βλαβερό είναι το νέου τύπου νέφος που εδραιώθηκε, ειδικά στην Αττική τους δύο τελευταίους χειμώνες. Και μπορεί, όπως λέει στα «ΝΕΑ» ο αναπληρωτής καθηγητής στη Σχολή Χημικών Μηχανικών του ΕΜΠ Γιάννης Ζιώμας, τα στοιχεία μετρήσεων του υπουργείου Περιβάλλοντος να μη δείχνουν τις συγκεντρώσεις σωματιδίων σε υπερβολικά μεγάλες τιμές, το γεγονός ωστόσο ότι η κάπνα διαχέεται σε μεγάλο βαθμό και σε ύψος 100 μέτρων από το έδαφος αποτελεί ανησυχητικό παράγοντα.

Οι ενώσεις άνθρακα που απελευθερώνονται από τις καύσεις στα τζάκια και στις ξυλόσομπες, εγκλωβίζονται μέχρι και τις πρώτες πρωινές ώρες σε υψόμετρο 500 - 1000 εξαιτίας του φαινομένου της θερμοκρασιακής αναστροφής στην ατμόσφαιρα: στρώματα αέρα με διαφορετική θερμοκρασία δημιουργούν ένα «ταβάνι» που εμποδίζει τη διαφυγή των ρύπων. Τα σωματίδια ρύπων με πολύ μικρή διάμετρο που είναι εισπνεύσιμα ενοχοποιούνται για την πρόκληση βλαβών στο καρδιογγειοαναπνευστικό σύστημα.

Χαρακτηριστικό πάντως είναι το γεγονός ότι από το 2009 και ύστερα, όταν εμφανίστηκε η οικονομική κρίση, η συσσώρευση ρύπων στον ουρανό της Αττικής άρχισε να μειώνεται. Αυτό οφείλεται στην ελάττωση του κυκλοφοριακού φόρτου και των εκλυόμενων από τις εξατμίσεις ρύπων, στην ελάττωση της βιομηχανικής, εργοστασιακής παραγωγής αλλά και στους καυστήρες πολυκατοικιών που λειτουργούν πλέον λιγότερο.

Ο ρυθμός μείωσης ρύπων όπως το οξείδιο του αζώτου και το διοξείδιο του θείου επιταχύνθηκε από 4 μέχρι 8 φορές, σύμφωνα με τους ειδικούς από το Αστεροσκοπείο.

ΤουΣ.Τρίκκη