Όταν πριν 10 χρόνια περίπου η χώρα μας πάλι είχε στόχο τη σύγκλιση και την εναρμόνιση με τις πιο προηγμένες χώρες της Ευρώπης, η Ελλάδα στο Σύνταγμα, στις λαοσυνάξεις, διαδήλωνε απέναντι στον κίνδυνο να χάσει την «ορθόδοξη πίστη της» με τις ταυτότητες. Ο τότε αρχιεπίσκοπος έκανε δημοψηφίσματα, ο μετέπειτα πρωθυπουργός τα υπέγραφε. Όταν ο Καραμανλής ανέλαβε την κυβέρνηση, λησμόνησε να διορθώσει την κατάσταση μπας και σώσουμε την πίστη μας. Παραδόξως, και στον Χριστόδουλο διέφυγε να του υπενθυμίσει αυτή τη μικρή λεπτομέρεια. Ούτε ξανακούσατε τίποτα για ταυτότητες και απώλεια της πίστης μας. Ο στόχος όμως είχε επιτευχθεί. Ο εκσυγχρονισμός ματαιώθηκε, η χώρα σταδιακά απομακρύνθηκε από όλα τα ευρωπαϊκά κεκτημένα, κανόνες και συμπεριφορές. Τα αποτελέσματα τα ζούμε φέτος.
Αν η κοινή γνώμη συγχυσμένη ανάμεσα στην κυνική πολιτική ρηχότητα και το τηλεοπτικό λαϊκισμό μπερδεύεται, πιστεύει κάποτε στις εύκολες λύσεις και στους εχθρούς –Ευρωπαίους ή μετανάστες– που φταίνε για όλα τα δεινά μας, να είστε βέβαιοι ότι αυτοί ξέρουν πολύ καλά τι συμβαίνει. Απλώς, ακόμα και την τελευταία ώρα, στο χείλος του γκρεμού, υπερασπίζονται τον κόσμο τους, τα προνόμιά τους.
Κάνε ένα πείραμα. Μεθαύριο Κυριακή, αγόρασε 5-6 κυριακάτικες εφημερίδες. Θα δεις με έκπληξη, πως ανεξαρτήτως του χρώματος της κάθε εφημερίδας, όποιο κόμμα κι αν υποστηρίζει, όλοι ξέρουν, γράφουν, αναλύουν την ίδια πραγματικότητα. Οικονομολόγοι, δημοσιογράφοι, διεθνείς οργανισμοί, σύλλογοι, από τον ΣΕΒ και το ΙΟΒΕ ως το Ινστιτούτο Εργασίας της ΓΣΕΕ, όλοι συμφωνούν στο πρόβλημα. Μια χώρα που ο ένας μισθωτός στους τρεις πληρώνεται από το δημόσιο, που δεν παράγει τίποτα, που δεν εξάγει τίποτα, αλλά καταναλώνει αφειδώς, που είναι τελευταία στην παιδεία, την έρευνα και την τεχνολογία, χωρίς επιχειρήσεις, χωρίς υψηλού επιπέδου θέσεις εργασίας, που δανείζεται 50 με 80 δις το χρόνο για να επιβιώσει, που ο δημόσιος προϋπολογισμός πηγαίνει στους τόκους των δανείων και τους μισθούς των υπαλλήλων, που δεν έχει φράγκο για παιδεία, υγεία, για να μαζέψει τα σκουπίδια, να φτιάξει ένα δρόμο. Αυτή η χώρα δεν έχει κανένα μέλλον. Ή θα αλλάξουμε τα πάντα ή θα χρεοκοπήσουμε καταγγέλλοντας την παγκοσμιοποίηση, τους κερδοσκόπους, τα διευθυντήρια των Βρυξελλών και τους μετανάστες.
Τους τελευταίους μήνες ως κοινωνία έχουμε συνειδητοποιήσει αρκετά πράματα. Όμως, δυστυχώς, δεν έχουμε καμία πολυτέλεια χρόνου. Κάθε χαμένη μέρα κάνει τη σωτηρία πιο δύσκολη. Συζητάμε αν θα φορολογηθούν ο 15ος και 16ος μισθός των υπαλλήλων της Βουλής, αν θα πάρουν αύξηση φέτος όσοι δημόσιοι υπάλληλοι έχουν αποδοχές υψηλότερες των 2.000 ευρώ, αν θα κοπεί κανένα επίδομα του δημοσίου από τα καμιά 50αριά που έχουν. Την ίδια στιγμή, η δημοσιονομική κατάρρευση έχει περάσει στην υπόλοιπη οικονομία. 150.000 επιχειρήσεις είναι ήδη στο κόκκινο, οι 130.000 άνεργοι που προστέθηκαν το 2009 δεν θα είναι τίποτα μπροστά στο 2010. Σ’ αυτή τη χώρα, με την υστερική συμπεριφορά, τη μηδενική κοινωνική συνείδηση, 1 εκατομμύριο άνεργοι είναι ένα εφιαλτικό μέλλον. Αύριο θα ζούμε σε μια ζούγκλα, έναν κοινωνικό πόλεμο, όλοι εναντίον όλων, και θα απορούμε πώς ένα χρόνο πριν συζητούσαμε για επιδόματα και αφορολόγητα. Θα είναι όμως αργά.
Σ’ αυτή την κρίσιμη ώρα η κυβέρνηση «παίρνει μέτρα». Σωστά αρκετά από αυτά. Όμως η ιδεολογική μάχη έχει χαθεί. Γιατί δεν έχει καν δοθεί. Απ’ τη μια μεριά ο πολίτης βομβαρδίζεται με φόρους, εισφορές, μειώσεις μισθών, ΦΠΑ. Και από την άλλη μεριά οι δυνάμεις της καθυστέρησης και της μιζέριας παίζουν με τους αρχέγονους φόβους, την ανασφάλεια, εφευρίσκουν αποδιοπομπαίους τράγους, αποπροσανατολίζουν, χαϊδεύουν τα αυτιά, αναπτύσσουν όλο το ρεπερτόριο του λαϊκισμού: Είμαστε καλά, οι «άλλοι» είναι εχθροί μας, μας ζηλεύουν, θέλουν να μας πάρουν τα επιδόματά μας, τα σπίτια μας, τη γη μας, την πίστη μας, την πατρίδα μας. Ο φόβος του μέλλοντος είναι πιο δυνατός από τα «μέτρα». Ακόμα κι αν είναι δίκαια, που δεν είναι πάντα.
Η αλλαγή της Ελλάδας δεν μπορεί να γίνει μέσα σε κλίμα φόβου, με το λαϊκισμό να κυριαρχεί στα τηλεοπτικά παράθυρα. Η κρίση είναι ένα καταστροφικό τέλος ή μια καινούργια αρχή. Αν χρησιμοποιήσουμε την κρίση για να αλλάξουμε όλες τις δομές, τις νοοτροπίες και τις συμπεριφορές που μας κρατάνε πίσω σ’ ένα παρελθόν ξεπερασμένο.
Μπορούμε να συζητήσουμε ένα ένα τα μέτρα, τα βήματα και τις τομές που πρέπει να γίνουν και να βρούμε τις πιο ευφυείς και δίκαιες λύσεις. Αυτό όμως δεν μπορεί να γίνει χωρίς αισιοδοξία, χωρίς συστράτευση σε μια πανεθνική προσπάθεια εξόδου από το φαύλο κύκλο, χωρίς κοινωνικές συμμαχίες και πολιτικές συγκλίσεις. Χωρίς να κερδηθεί δηλαδή, πριν απ’ όλα, η ιδεολογική μάχη με την καθυστέρηση.
Δεν πρέπει να τα αλλάξουμε όλα γιατί είμαστε υποχρεωμένοι, γιατί μας το επιβάλλουν, γιατί χρεοκοπήσαμε. Αλλάζουμε γιατί μπορούμε να κάνουμε κάτι καλύτερο απ’ αυτό που ζούμε, αλλάζουμε γιατί θέλουμε εμείς.
Για να μιλήσω λίγο σαν κι αυτούς που κατηγορώ, η Ελλάδα είναι ευλογημένη χώρα. Ευλογημένη από τη γεωγραφία, την ιστορία, το κλίμα. Ακόμα και στο παρά πέντε μπορούμε να σώσουμε την παρτίδα. Αρκεί να το πιστέψουμε, να είμαστε αισιόδοξοι, να αφήσουμε πίσω τους εμπόρους του φόβου και τους επαγγελματίες των «κεκτημένων». Να ξέρουμε ότι αλλάζουμε όχι για να χάσουμε, αλλά για να κερδίσουμε.
